/* Φιλοσοφικοί Αντικατοπτρισμοί (ΦΑΝΤΙ): Ιανουαρίου 2007 */ Philosophical Mirage

Κυριακή, Ιανουαρίου 21, 2007

Τα αίτια μιας εξολόθρευσης - Ο Φακός των Ινδιάνων Shoshone

Οι φακός των Ινδιάνων Shoshone, για παράδειγμα, δεν τους επέτρεπε ανάμεσα σε άλλα πράγματα, κατά την διάρκεια της αναζήτησης τροφής απλά να σκοτώσουν όποιο ζώο τύχαινε να βρεθεί στην πορεία τους!


Ο Πολιτισμικός Φακός τους δηλαδή, δεν τους εξουσιοδοτούσε να πάρουν κάτι από την Γη, χωρίς να τις “μιλήσουν” πρώτα.

Πιθανόν, παρόμοια με τους Shoshone, οι Ινδιάνοι Ιθαγενείς του Καναδά να θεωρούσαν πως οι Πιγκουίνοι είναι ζωντανές οντότητες σαν τους ανθρώπους. Ίσως γνώριζαν καλύτερα από τους λευκούς ανθρώπους πως τα ζώα έχουν και αυτά συναισθήματα (πονάνε, κλπ).
Πιθανόν μάλιστα πράγματι να επικοινωνούσαν με τα ζώα και την Φύση με έναν τρόπο άγνωστο σε εμάς σήμερα, χρησιμοποιώντας μια φυσική γλώσσα πέρα από τις λέξεις. Μια γλώσσα που ενώ οι Ιθαγενείς Ινδιάνοι την είχαν αναπτύξει και εξελίξει σε εντυπωσιακό βαθμό, εμείς δεν διαθέτουμε παρά μόνο ατροφικά υπολείμματά της σήμερα.

Είναι πολύ πιθανό αυτή η ικανότητα επικοινωνίας με την Φύση, να είχε οδηγήσει τις κοινωνίες των Ιθαγενών Ινδιάνων που ζούσαν στην Αμερικάνικη ήπειρο, να δημιουργήσουν μια εντελώς διαφορετική αντίληψη του κόσμου από εκείνη των λευκών ανθρώπων. Κεντρικό γνώρισμα του Πολιτισμικού του Φακού ήταν η


Γι αυτούς δεν υπήρχαν κατώτερες και ανώτερες μορφές ζωής, όλες οι μορφές είχαν την αξία τους. Πολύ σημαντικότερο μάλιστα φαίνεται να είναι το γεγονός πως όλες οι μορφές ζωής ήταν όχι μόνο ισάξιες με τους Ιθαγενείς, αλλά

η ίδια η Φύση συνολικά είχε μεγαλύτερη αξία από τους ίδιους

Βλέπετε ο Πολιτισμικός Φακός των ανθρώπων αυτών δεν είχε μάθει ακόμη να διαχωρίζει την πραγματικότητα από την γραπτή, λεκτική της αναπαράσταση!

Η λεκτική αναπαράσταση, ιδιαίτερα ο επιστημολογικός κατακερματισμός (reductionism), η περιγραφή αντικειμένων και ποσοτήτων μέσω του γραπτού λόγου – μην μιλήσουμε για την σημερινή εικονική αναπαράσταση πολυμέσων όπως το Διαδίκτυο - δεν είχε αποκτήσει ακόμη την δική της σημασία, θα λέγαμε την δική της ξεχωριστή οντότητα!

Έτσι οι Ιθαγενείς Ινδιάνοι διαθέτοντας την ικανότητα να επικοινωνούν με την Φύση και μάλιστα με ολιστικό τρόπο, χωρίς δηλαδή να χρειάζεται να την αναλύσουν σε διακριτά γνωστικά κομματάκια, αντιλαμβάνονταν καλύτερα από εμάς σήμερα πως ολόκληρη η Γη μαζί με το έδαφος τον αέρα και το υπόλοιπο περιεχόμενό της ήταν ζωντανή!

Ανάλογα, οι αρχαίοι έλληνες στην δική τους μυθολογία (Κοσμογονία Ησίοδου), πριν δηλαδή αποδεσμευτούν από την παγανιστική λατρεία των θεοτήτων, αναφέρουν πως η ζωντανή γη (ΓΑΙΑ) αναδύθηκε από το Χάος, δίνοντας ζωή και υπόσταση σε όλα τα άλλα! Ας αναλογιστεί κανείς, με τις σημερινές μας γνώσεις για την δημιουργία της γης από ένα χαοτικό σύννεφο αστρικής σκόνης, την ανάδυση των πρώτων μορφών ζωής μέσα σε μια αβιοτική “σούπα” χημικών στοιχείων στους αρχέγονους ωκεανούς και την δημιουργία της γήινης ατμόσφαιρας (ουρανός) από τα αρχέγονα φύκι, πόσο κοντύτερα είναι η μυθολογική περιγραφή των αρχαίων ελλήνων από την αντίστοιχη περιγραφή των περισσότερων σύγχρονων θρησκειών και ιδιαίτερα των τριών εκείνων που κατάγονται από την “Εύφορη Ημισέληνο”.

Μια και οι Ιθαγενείς Ινδιάνοι, γνώριζαν πως η γη τους είναι ζωντανή, έπρεπε να επικοινωνήσουν μαζί της ώστε να ακούσουν τις υποδείξεις της! Ως εκ τούτου, αφουγκράζονταν τα δένδρα, το έδαφος, το βουνό και τα άλλα ζώα. Το ίδιο το δάσος τους υπέδειχνε που βρίσκονταν το θήραμά τους καθώς επίσης και ποιες τελετές ήταν κατάλληλες για την περίσταση. Οι τελετές (χοροί, τραγούδια, κλπ) αποτελούσαν την συλλογική ένδειξη ευγνωμοσύνης από την μικρή κοινωνία προς την φύση για το δώρο της.

Οι πληθυσμοί των Ιθαγενών Ινδιάνων θεωρούσαν δηλαδή την θανάτωση ενός ζώου μια πολύ σημαντική πράξη, μια πράξη που προϋπόθετε την ύπαρξη πολύ σοβαρών λόγων και η οποία για να πραγματοποιηθεί έπρεπε να έχει την έγκριση της φύσης.

Αυτά εν συντομία επέβαλε ο Πολιτισμικός Φακός των Ινδιάνων Ιθαγενών, αλλά και άλλων “παλιών” κοινωνιών, στις σχέσεις τους με την Φύση και ειδικότερα όσον αφορούσε την θανάτωση άλλων μορφών ζωής.

Όμως δεν διέθεταν όλες οι αρχαίες κοινωνίες τους ίδιους Πολιτισμικούς Φακούς! Να μην υπάρξει κάποια παρανόηση σε αυτό το σημείο, τάχα πως όλες οι “παλιές” κοινωνίες ζούσαν το ίδιο αρμονικά με το Φυσικό τους περιβάλλον, όπως οι Ινδιάνοι Shoshone στην Αμερική ή οι Inuit στην Γροιλανδία.

Αντίθετα, υπήρξαν πολλές κοινωνίες που έζησαν σε αντιπαλότητα με το φυσικό τους περιβάλλον, όπως οι Μάγια στην Νότια Αμερική, οι Anasazi στην Αμερική, οι Νορβηγοί της Γροιλανδίας και οι κάτοικοι της Νήσου του Πάσχα στον Ειρηνικό. Όλες αυτές οι κοινωνίες κατέρρευσαν ολοκληρωτικά.

Υπάρχουν πολύ περισσότερες που απλά παρήκμασαν, όπως η Μυκηναϊκή και Μινωική στην Ελλάδα, η Αθηναϊκή, η Ρωμαϊκή, κα

Ποια είναι λοιπόν τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου Πολιτισμικού Φακού όπως εκείνου των Βόρειων Ευρωπαίων της Αναγέννησης; Και πως γίνεται ένας τόσο σύγχρονος και εξελιγμένος φακός να εμπόδισε τους ανθρώπους της εποχής να αντιληφθούν την εξολόθρευση του Πιγκουίνου Great Auk που ήταν εις βάρος τους;

Τα αίτια μιας εξολόθρευσης - Πολιτισμικός Φακός

Οι ιθαγενείς ζούσαν χρόνια δίπλα-δίπλα με τους Πιγκουίνους Great Auk. Παρόλο που και εκείνοι τους κυνηγούσαν για το κρέας και το λίπος τους, ίσως ακόμη και τα πούπουλά τους, δεν τους είχαν οδηγήσει ποτέ στην εξαφάνιση. Αντίθετα οι πληθυσμοί τους ήταν υγιέστατοι. Γιατί;

Απ’ ότι φαίνεται οι ιθαγενείς έπαιρναν από τους Πιγκουίνους μόνο αυτά που χρειάζονταν! Δεν ξέρουμε ακριβώς εάν άφηναν κάτι υλικό πίσω ως αντάλλαγμα, σίγουρα όμως τους άφηναν το δικαίωμα στην ζωή!

Ο Πολιτισμικός Φακός

Εδώ πρέπει να ανοίξουμε μια παρένθεση, για να θυμηθούμε – διευκρινίσουμε πως αυτό που αποκαλούμε πραγματικότητα, πάντοτε φιλτράρεται από τις αισθήσεις και την νόησή μας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως είναι αδύνατο να έχουμε μια “καθαρή” αντίληψη ενός άλλου υποκειμένου με το οποίο σχετιζόμαστε. Δεν μπορεί ο Δημήτρης να νιώσει ή να σκεφτεί όπως ακριβώς η Μαρία, ένα κυπαρίσσι ή μια κάμπια, μια και ο Δημήτρης δεν είναι κανένα από αυτά τα υποκείμενα!

Επομένως ο μόνος τρόπος για τον Δημήτρη να αντιληφθεί την ίδια την Μαρία ως πρόσωπο, είναι διαμέσου των αισθήσεων του, δηλαδή πρέπει να επικοινωνήσει με την Μαρία. Παρομοίως, η μόνη διέξοδος να γνωρίσει το πως εκείνη αντιλαμβάνεται τον Κόσμο γύρω της μέσω των δικών της αισθήσεων, είναι να μιλήσει με την Μαρία, δηλαδή και πάλι να επικοινωνήσει με την Μαρία.

Κάθε ανθρώπινο υποκείμενο επομένως διαμορφώνει μέσα από τις δικές του, αισθήσεις (βιώματα), την επικοινωνία και την νόηση (λογική επεξεργασία) μια εσωτερική αναπαράσταση, δηλαδή μια εσωτερική περιγραφή (συναισθηματική, νοητική) της πραγματικότητας. Σε συλλογικό (κοινωνικό) επίπεδο οι κοινές περιγραφές της πραγματικότητας δημιουργούν σταδιακά έναν Πολιτισμικό Φακό, κάτι σαν τον αμφιβληστροειδή φακό που διαθέτουν τα μάτια μας, και διαμέσου του οποίου οι άνθρωποι μιας συγκεκριμένης κοινωνίας βλέπουν την πραγματικότητα γύρω τους.
Αυτός ο Πολιτισμικός Φακός, δηλαδή οι μύθοι, τα παραμύθια, οι δοξασίες, τα τραγούδια, οι χοροί, οι ζωγραφιές, οι φιλοσοφίες, οι επιστήμες, οι κανόνες και οι νόμοι, όλες δηλαδή αυτές οι κοινές περιγραφές, διαμορφώνουν τελικά μια συγκεκριμένη κοσμοαντίληψη. Αυτή η κοσμοαντίληψη με την πάροδο του χρόνου, την συνήθεια, περνάει και εγγράφεται κυριολεκτικά μέσα στην συνείδηση των ανθρώπων!

Ο Πολιτισμικός Φακός παύει να είναι απλά ένας φακός, ένα φίλτρο διαμέσου του οποίου κατανοούμε και ερμηνεύουμε την πραγματικότητα, αλλά γίνεται η ίδια η πραγματικότητα!

Μπορεί να πει κανείς με ασφάλεια, χωρίς δηλαδή να απέχει πολύ από την αλήθεια, πως ο Πολιτισμικός Φακός αποτελεί τον Κόσμο μας, είναι η πραγματικότητά μας.

Με αυτό τον τρόπο, εξηγείται το φαινόμενο να μοιραζόμαστε σήμερα πολύ περισσότερο, όλο και πιο πολλοί άνθρωποι, τις ίδιες στεριές, τις ίδιες θάλασσες, τα ίδια προβλήματα, ωστόσο ολόκληρες κοινωνίες ζουν και ενεργούν τόσο διαφορετικά μεταξύ τους!

Διότι θα ρωτούσε κάποιος, εφόσον τόσοι πολλοί άνθρωποι μοιράζονται την ίδια πραγματικότητα, πως γίνεται να ζουν και να πράττουν διαφορετικά; Αφού μια είναι η πραγματικότητα! Η απάντηση, σε αυτό τουλάχιστον, το ερώτημα, είναι απλή:

Πολιτισμικός Φακός!

Έτσι το να προσπαθήσει να “μιλήσει”, να επικοινωνήσει ένας Ιθαγενής Ινδιάνος με την Φύση, φαίνεται εντελώς πρωτόγονο σε όλους εμάς του Δυτικούς, αλλά και σε άλλες σύγχρονες κοινωνίες που έχουν χάσει αυτήν την ικανότητα, μια και χρησιμοποιούμε έναν διαφορετικό “Πολιτισμικό Φακό” για να αντιληφθούμε την πραγματικότητα.

Μπορεί να σκεφτεί κάποιος σε αυτό το σημείο, πως ο επιστημονικός ορθολογισμός είναι ακριβώς η προσπάθεια υπέρβασης των υποκειμενικών περιγραφών και η αντικατάστασή τους από μια μοναδική και αντικειμενική περιγραφή.

Ακόμα και αυτή όμως, δηλαδή η επιστημονική, δεν παύει να είναι μια ακόμη περιγραφή, επομένως εντάσσεται στον ορισμό που δίνουμε εδω για τον Πολιτισμικό Φακό. Δηλαδή δεν μας ενδιαφέρει τόσο εάν ο φακός χρησιμοποιείται από μερικές ή πολλές κοινωνίες, αλλά το ότι πράγματι χρησιμοποιείται κάποια περιγραφή ως μέσο για να αντιληφθεί μια κοινωνία την πραγματικότητα.